Ο Ανδρέας Μουστοξύδης ήταν μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της Επτανησιακής λογιοσύνης, από «ευγενική» κερκυραϊκή οικογένεια, στενός φίλος και συνεργάτης του Ιωάννη Καποδίστρια.
Σπούδασε στην Ιταλία, όπως πολλοί νέοι της άρχουσας τάξης των Επτανήσων. Επέστρεψε στην Κέρκυρα το 1805, έχοντας ολοκληρώσει τις σπουδές του στα νομικά. Ανέλαβε τη θέση του δασκάλου της «Ιταλικής, Λατινικής και των Γραμμάτων» στη Σχολή της Τενέδου, την πρώτη δημόσια σχολή για κρατικούς υπαλλήλους, που είχε ιδρυθεί εκείνη τη χρονιά με νόμο της Επτανήσου Πολιτείας.
Η διάλυση της Επτανήσου Πολιτείας και η υπαγωγή των νησιών αρχικά στη Γαλλική Αυτοκρατορία (1807-1814) και μετά στην Αγγλική κυριαρχία (1815) έφερε ανατροπή στα σχέδιά του, όπως άλλωστε έγινε και για πολλούς άλλους νέους, που αναγκάστηκαν να φύγουν από την Κέρκυρα. Αναζήτησε εργασία στη ρωσική πρεσβεία στο Τορίνο, όπου και τον βρήκε το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης (1821).
Ο Μουστοξύδης έπαιξε σημαντικό ρόλο, μέσα από τα κείμενά του, στην ενημέρωση Ευρωπαίων λογίων για την εξέλιξη της Επανάστασης. Με επιστολές και άρθρα, προπαγανδίζει την Ελληνική Επανάσταση στο εξωτερικό.
Το 1828 θα ακολουθήσει τον Ι. Καποδίστρια στην απελευθερωμένη Ελλάδα συμμετέχοντας ενεργά στη θεμελίωση του νέου κράτους. Οργανώνει τη διοίκηση του Ορφανοτροφείου της Αίγινας, επιβλέπει την ίδρυση Εθνικού Τυπογραφείου, του Κεντρικού Σχολείου ενώ αναλαμβάνει πρώτος διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης που ιδρύθηκε το 1829. Τον απασχολεί έντονα η διαφύλαξη του αρχαιοελληνικού πλούτου της χώρας και, χάρη στις προσπάθειές του, συγκεντρώνονται οι πρώτες αρχαιότητες που θα αποτελέσουν τον πυρήνα της συλλογής του Αρχαιολογικού Μουσείου, του πρώτου μουσείου της χώρας.
Η δολοφονία του Καποδίστρια τον συγκλόνισε, όπως φαίνεται από την επιστολή του στον φίλο του Τυπάλδο: «Τα θλιβερά νέα, Αιμίλιέ μου, θα σου έχουν ήδη φθάσει. Αντιλαμβάνεσαι την απελπισία μου. Εδώ και δώδεκα μέρες ζω μόνο με πόνο και κλάμα. Τα όνειρά μου θόλωσαν και διακόπηκαν, ένα ασήκωτο φορτίο μου βαραίνει την καρδιά, τα μάτια μου σκοτεινιάζουν. Η απώλεια είναι σοβαρή και ανεπανόρθωτη: η ειρήνη και η τάξη είχαν σχεδόν αποκατασταθεί, όταν τα χέρια των δολοφόνων κατέστρεψαν μια ύπαρξη που οι ευχές μας και η θεία ευσπλαχνία θα όφειλαν να παρατείνουν πέραν των συνηθισμένων φυσικών ορίων». Η δολοφονία ανέκοψε επίσης το έργο του. Το 1833, επέστρεψε στην Κέρκυρα όπου εκλέχθηκε αντιπρόσωπος (βουλευτής) και έπειτα γερουσιαστής της Ιονίου Βουλής. Η έγνοια του για τα εκπαιδευτικά πράγματα τον ώθησε να αναλαμβάνει καθήκοντα οργάνωσης και επίβλεψης της Δημόσιας Εκπαίδευσης.
Παρά τις σπουδές του στα νομικά, έμεινε γνωστός για τα ιστορικά του βιβλία, κυρίως αυτά που αφορούν την ιστορία της Κέρκυρας. Κατά τα έτη 1843-1853 εξέδιδε το περιοδικό “Ελληνομνήμων ή Σύμμικτα ελληνικά”. Πέθανε στην Κέρκυρα, το 1860, και ετάφη στην Ι.Μ. Πλατυτέρας, κοντά στο μνήμα του Κυβερνήτη Ι. Α. Καποδίστρια.
“Έχω την πρόθεση να συγγράψω μια ιστορία της αξιοθαύμαστης και γενναίας Επανάστασής μας…”
Η εκπαίδευση των νέων απασχόλησε σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους τόσο τον Ιωάννη Καποδίστρια όσο και τον φίλο και συνεργάτη του Ανδρέα Μουστοξύδη. Ήδη από τα χρόνια της Επτανήσου Πολιτείας, και οι δύο άνδρες ασχολήθηκαν με θέματα παιδείας, ο καθένας από τη θέση του. Αλλά και αργότερα, όταν θα ξαναβρεθούν στην Ευρώπη, συζητούν για τη σημασία της μόρφωσης μιας νέας γενιάς Ελλήνων, για νέες διδακτικές μεθόδους που εφαρμόζονται ήδη σε χώρες όπως η Γαλλία και η Ελβετία.
Η Ελληνική Επανάσταση θα δημιουργήσει ωστόσο πιο πιεστικές ανάγκες ως προς τη φροντίδα παιδιών και νέων. Ο Ιωάννης Καποδίστριας με επιστολή του το 1827 από το Βερολίνο, ζητά από τον Ανδρέα Μουστοξύδη να αναλάβει την μέριμνα των ορφανών ελληνόπουλων στη Βενετία. Ζητά να του ετοιμάσει έναν κατάλογο με τα ορφανά τα οποία λόγω της Επανάστασης είχαν καταλήξει στα παράλια της Ιταλίας, να συμπεριλάβει όνομα, πατρίδα, ηλικία, βαθμό εκπαίδευσης, διαγωγή και να του τον φέρει ο ίδιος ή να το στείλει στο Παρίσι.
Την ίδια χρονιά, τον βρίσκουμε στη Φλαγγίνειο Σχολή της Βενετίας, ως Έφορο μαζί με τους εξέχοντες Αιμίλιο Τυπάλδο και Κωνσταντίνο Καβάκο. Εκεί θα συνδεθεί με τον σπουδαίο λόγιο Βαρθολομαίο Κουτλουμουσιανό. Δραστηριοποιείται για την ανασύσταση της Φλαγγίνειας Βιβλιοθήκης της Σχολής, μεριμνώντας για την εκπαίδευση της νέας γενιάς των Ελλήνων.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας αναγνωρίζει τις δυνατότητες του Ανδρέα Μουστοξύδη και τον εμπιστεύεται να αναλάβει σημαντικό ρόλο στην θεμελίωση του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Ανταποκρινόμενος στο κάλεσμα του Κυβερνήτη, θα έλθει στην Ελλάδα το 1828 και θα συμμετάσχει, μεταξύ άλλων, στην οργάνωση της δημόσιας εκπαίδευσης, στην Επιτροπή διοίκησης του Ορφανοτροφείου της Αίγινας και στην Εφορεία του Κεντρικού Σχολείου, ενώ διετέλεσε πρώτος διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης που ιδρύθηκε το 1829.
